Hoelang duurt het voordat wetenschappelijk onderzoek leidt tot een behandeling voor MS?

Uit welke fasen bestaat medisch-wetenschappelijk onderzoek? 

Wetenschappers doen veel onderzoek naar multiple sclerose. Kort: MS. Ze willen bijvoorbeeld weten wat de oorzaken zijn van MS. En welke behandelingen of medicijnen werken. Deze onderzoeken vinden plaats in onderzoekscentra. Bijvoorbeeld MS Centrum Amsterdam, MS Centrum ErasMS of Academisch MS Centrum Zuyd. Wetenschappelijk onderzoek naar MS bestaat uit drie fasen: fundamenteel onderzoek, preklinisch onderzoek en klinisch onderzoek. Wat gebeurt er in zo’n fase? En waarom is de weg van een idee naar een medicijn op de markt zo lang?

Wat is fundamenteel onderzoek? 

Wetenschappers willen weten wat de oorzaken zijn van MS en hoe ze de ziekte kunnen volgen. Hoe werkt het immuunsysteem bij MS? Wat gebeurt er in de hersenen of in het ruggenmerg bij deze aandoening? Fundamenteel onderzoek duurt vaak enkele jaren. Dit onderzoek bestaat uit 6 stappen:  

• Stap 1. Wetenschappers bedenken waar ze onderzoek naar willen doen en wat voor doel ze hebben. Ze lezen bijvoorbeeld onderzoeken die eerder zijn gedaan naar MS. Ze vragen: wat willen we weten? Wat is het probleem?
• Stap 2. Wetenschappers maken een plan voor het onderzoek. Ze bedenken welke methode ze willen gebruiken en hoe ze gegevens willen verzamelen. En hoeveel tijd hiervoor nodig is.
• Stap 3. Wetenschappers verzamelen informatie. Bijvoorbeeld via proeven in het laboratorium. Ze kunnen ook nog meer wetenschappelijke artikelen lezen. Er moet ook geld worden verzameld om het onderzoek uit te voeren. Dit geld komt bijvoorbeeld van universiteiten of van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk onderzoek. Kort: NWO.
• Stap 4. Wetenschappers onderzoeken de gegevens die ze hebben verzameld. Ze proberen te zien of dingen met elkaar te maken hebben.
• Stap 5. Wetenschappers bekijken wat ze hebben geleerd uit het onderzoek. En of het iets kan betekenen voor andere onderzoekers.
• Stap 6. Wetenschappers schrijven op wat ze hebben gevonden. Bijvoorbeeld in een rapport of wetenschappelijk artikel. Soms presenteren ze dit ook op een congres.  

Soms kan fundamenteel onderzoek een idee geven voor een behandeling of medicijn. Dit idee wordt dan verder getest in preklinisch onderzoek. Niet elk fundamenteel onderzoek gaat door naar de volgende stap. 

Wat is preklinisch onderzoek? 

Voordat een nieuw medicijn of een nieuwe behandeling op mensen getest mag worden, moet er eerst veel onderzoek worden gedaan in het laboratorium. Dit heet preklinisch onderzoek. Hier wordt gekeken of een medicijn veilig is en of het goed werkt. In een latere fase wordt de veiligheid van een medicijn op mensen getest. Wetenschappers gebruiken soms proefdieren. Deze fase kan enkele jaren duren. Preklinisch onderzoek bestaat uit de volgende stappen:  

• Stap 1. Wetenschappers zoeken naar stoffen die kunnen helpen tegen MS. Bijvoorbeeld stoffen die zijn gemaakt in het laboratorium. Of stoffen die komen uit planten of bacteriën. Soms gebruiken onderzoekers bestaande medicijnen die een nieuwe werking kunnen hebben.
• Stap 2. Wetenschappers testen de stoffen op cellen. Dit gebeurt bijvoorbeeld in een petrischaaltje. Dit is een klein, rond schaaltje dat wetenschappers gebruiken in het laboratorium. In het schaaltje kunnen bacteriën of schimmels groeien om te onderzoeken. Ze onderzoeken of stoffen werken bij MS. De stoffen die goed werken gaan door naar de volgende fase.
• Stap 3. Wetenschappers testen of de stoffen werken bij dieren. Bij MS maken wetenschappers vaak gebruik van muizen of ratten. Onderzoekers testen op deze dieren om te kijken hoe een medicijn of stof werkt. Zo kunnen ze zien of iets veilig is voor mensen. Er gelden strenge regels voor het gebruik van dieren bij onderzoeken.
• Stap 4. Wetenschappers onderzoeken hoe schadelijk een medicijn is. Wat gebeurt er bij een hoge dosis? Of als het medicijn te lang wordt gebruikt?
• Stap 5. Wetenschappers onderzoeken hoe dieren het medicijn opnemen. En hoe wordt het medicijn weer afgebroken?
• Stap 6. Wetenschappers bekijken hoe het medicijn eruit komt te zien. Bijvoorbeeld een pil, injectie of spray.  

Preklinisch onderzoek is erg streng. Omdat het medicijn of de behandeling in de volgende fase wordt getest o mensen. Onderzoekers zorgen dat er bij mensen zo min mogelijk mis kan gaan. Daarom gaan alleen medicijnen of behandelingen die veilig zijn en goed werken door naar de volgende fase. Dit is niet makkelijk. Er zijn veel medicijnen die goed werken bij proefdieren, maar bij mensen niet. Preklinisch onderzoek leidt daarom vaak niet tot een nieuwe behandeling.

Wat is klinisch onderzoek? 

In klinisch onderzoek testen wetenschappers of een medicijn of behandeling goed werkt bij mensen met MS. Deze fase duurt vaak lang. Bijvoorbeeld enkele jaren. Klinisch onderzoek bestaat uit drie fasen:  

• Fase 1. Een klein aantal deelnemers krijgt het medicijn. Meestal 10 tot 100 mensen. Wetenschappers kijken of het lichaam tegen het medicijn kan en of er bijwerkingen zijn.
• Fase 2. In deze fase kijken wetenschappers hoe goed een medicijn of behandeling werkt. Aan dit onderzoek doen vaak honderden mensen mee.
• Fase 3. Wetenschappers testen of een behandeling of medicijn veilig is. En of het goed werkt. Aan dit onderzoek doen vaak duizenden mensen mee.  

Werkt een medicijn of behandeling goed? Dan wordt het goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenbureau. Kort: EMA. Het onderzoek wordt dan ook vaak gepubliceerd op de website van EMA. Het kan dan nog 0.5 tot 2 jaar duren voor een medicijn of behandeling gebruikt kan worden bij mensen met MS. 

Meedoen aan lopende onderzoeken 

Heb je MS en wil je proefpersoon zijn bij medisch-wetenschappelijk onderzoek? Er zijn lopende onderzoeken waar mensen met MS aan mee kunnen doen.  

>Lees hier meer over hoe wetenschappelijk onderzoek naar MS werkt